Vandaag (zondag 21 juli 2019) gaan we een dagje naar Hanzestad Zutphen. Er staat een stadswandeling op het programma. Met de trein van 7.30 uur gaan we naar Zutphen, waar we omstreeks 10.30 uur aankomen. Vanaf het station is het ongeveer 5 minuten lopen naar het historische centrum.
Zutphen wordt ook wel de Torenstad genoemd, omdat er vijf (kerk)torens zijn die de skyline van de stad bepalen: de Walburgiskerk, de Broederenkerk, de Nieuwstadskerk, de Wijnhuistoren en de Drogenapstoren. Zutphen heeft een fantastische ligging aan de IJssel en de Berkel. We gaan op zoek naar de mooiste plekjes in de stad.
Allereerst gaan we naar de meer dan 700 jaar oude Broederenkerk. De goed bewaarde kloosterkerk ligt aan een smal straatje, op nog geen 5 minuten lopen van het station. In deze kerk is de openbare bibliotheek van Zutphen gehuisvest. Het schijnt een mooie, ruime bibliotheek te zijn met behoud van het kerkinterieur. De plafonds zijn prachtig beschilderd. Voor zover ik weet is dit één van de mooiste bibliotheken van Nederland. Jammer genoeg is de bibliotheek op zondag gesloten.
Vervolgens lopen we via een winkelstraatje naar het Agnietenhof. Het rustige hofje is geopend van 9.00-13.00 uur en is te bereiken via twee toegangspoorten. Via de poort aan de Oudewand betreden we het hofje. Het is een oase van rust. Even voel ik me een indringer. Ik weet wel dat je in de hofjes rond mag lopen, mits je de privacy van de bewoners respecteert. Maar toch... Het rechthoekige binnenhof wordt omgeven door woningen. Op het bleekveld staat een bronzen beeld van een zuster die een laken te drogen legt. Het beeld herinnert aan het werk dat de zusters moesten verrichten.
Even een stukje geschiedenis... Op 12 december 1397 besloten twee devote vrouwen hun huis ter beschikking te stellen aan vrouwen die hun leven afgescheiden en kuis wilden leven. Acht maanden later schonken ook de buren hun huis aan de vijf vrouwen. Deze huizen werden al snel samengesmolten tot een gezamenlijk huis, dat het Adamanshuis werd genoemd. Dit waren gesloten woongemeenschappen voor zogeheten lekenvrouwen. Het waren geen kloosters, want de vrouwen legden niet de drie verplichte kloostergeloften af. De bewoners van het Adamanshuis noemden zich gewoonweg zusters. In de loop der tijd werden meerdere bestaande woningen aan het convent toegevoegd. In de 15e en tot midden 16e eeuw groeide het Agnietenhof uit tot de rijkste van de zes vrouwenconventen die Zutphen telde, vooral door het weefwerk van de vrouwen. Hoewel er regelmatig schenkingen werden gedaan aan de vrouwengemeenschap, moesten de vrouwen zich in leven houden met werk, zoals wassen van kleding en beddengoed. De zusters hadden ook weefgetouwen. Zij waren zeer bedreven wevers. Hiermee werden aflaten verdiend. Na een klacht bepaalde het gemeentebestuur dat hun werk concurrentievervalsend was en dat zij daarom niet meer dan acht weefgetouwen mochten hebben. Hierdoor ging het al snel bergafwaarts met het convent.
Aangezien we een bezoekje willen brengen aan de Berkelruïne, verlaten we het hofje via de poort aan de Berkelsingel.
De 14e eeuwse Berkelpoort is een waterpoort en onderdeel van de Zutphense stadsmuur en gelegen aan de oostelijke rand van het stadscentrum, over de kleine rivier de Berkel. De poort werd gebouwd om de twee nederzettingen aan beide zijden van de Berkel met elkaar te verbinden. Oorspronkelijk waren er twee waterpoorten die samen met de stadsmuur een vesting rond de stad vormden. De andere waterpoort, die zich ter hoogte van de Berkelpoortstraat bevond, is in 1774 gesloopt. De Berkelpoort was vroeger de "ingang" van Zutphen, waar veel schepen en boten over de rivier de Berkel de stad binnenkwamen. In de Hanzestad vervoerden Zutphense handelaren haring, boter en bier naar andere Hanzesteden. Als je een boottochtje langs de mooie plekjes aan de rivier de Berkel wilt maken kun je kaarten kopen bij het Leeuwenhuisje (Rijkenhage 1). De rondvaart duurt ruim een uur. In de buurt van de Berkelpoort, bij de steiger aan de Rijkenhage, vertrekken en eindigen de fluisterboten.
Vervolgens gaan we naar het Ruitershofje, ligt op slechts 2 minuten lopen van de Berkelpoort. Het knusse hofje is gelegen aan de Berkelsingel. Via een poort in het hoofdgebouw lopen we naar de voormalige achterliggende armenwoningen, die gelegen zijn rond een mooie binnentuin. In de binnentuin staat een bronzen beeld van drie ruiters, De Ruiters genaamd. Het Ruitershofje werd in 1546 gesticht door de rijke bierbrouwer Henrick Ruyter.
Via de Oudewand, waar we een zogenaamd Beitelhuisje zien, lopen we naar de drie markten: de Groenmarkt, de Houtmarkt en de Zaadmarkt. De markten zijn met elkaar verbonden.
Het Wijnhuis op de Groenmarkt is een echte blikvanger. De toren is rijkelijk versierd met beeldhouwwerken en is elke donderdag tot en met zondag onder leiding van een gids te beklimmen. Aangezien ik een blessure heb, doen we dat maar niet. De toren werd in de 17e eeuw gebouwd en biedt plaats aan het stadscarillon. In vroeger tijden fungeerde het Wijnhuis als stadsherberg en stadswaag. Handelaren waren verplicht om hier hun producten eerst te laten wegen voordat ze die op de markt mochten verkopen. Zodoende was een waag voor een stad onmisbaar om als betrouwbaar handelscentrum bekend te staan. Over het wegen werd accijns geheven wat een mooie bron van inkomsten was voor de stad. Na het wegen ontving een koopman een zogenaamd waagbriefje, dat voor de koper het bewijs was van het juiste gewicht van de goederen. Muntgeld, kaas, boter, vlees, wijn waren veel gewogen goederen. In de hal van het Wijnhuis zie je nog sporen uit deze periode, zoals het weegmechanisme.
Op de Houtmarkt staat een mooie zuilenfontein. Kinderen pootjebaden in de fontein.
Vervolgens brengen we een bezoekje aan Museumwinkel Het Snoepje. In een monumentaal pand aan het Ravenstraatje (nr. 3) is een heel leuk snoepwinkeltje uit grootmoederstijd gevestigd. Het pand staat bekend als het geboortehuis van de verzekeringsmaatschappij van De Nederlanden van 1845. Destijds opgericht door de families Dercksen en Henny.
Het winkeltje staat propvol met snoep in glazen potten en blikjes. Erg leuk om even rond te kijken. Tot onze grote verbazing zijn we de enige bezoekers. Ideaal om te fotograferen! Het assortiment bestaat uit meer dan 300 soorten snoep; oud-Hollands snoep, maar ook snoep uit het buitenland in de meest prachtige verpakkingen. Ook is er snoep verkrijgbaar voor mensen met een voedselallergie (glutenallergie, koemelkallergie of notenallergie). Er is zelfs snoep voor veganisten en vegetariërs! Kortom er is voor elk wat wils! Zelf ben ik vegetariër. Nooit geweten dat snoep dierlijke bestanddelen kan bevatten, zoals gelatine (beendermeel). Gelatine is een kleurloze doorzichtige gel die veel in voedingsmiddelen gebruikt wordt als verdikkingsmiddel. Dus ook in snoep en drop. Gelatine wordt uit slachtafval (meestal huiden en botten van runderen en varkens) gehaald.Vegetarisch snoep bevat geen gelatine. Hiervoor in de plaats wordt Arabische gom gebruikt. Weer wat geleerd! De eigenaar vertelt allerlei leuke wetenswaardigheden en laat ons verschillende soorten snoep proeven, zoals polkabrokken en drop in een chocolade jasje. Drop met een laagje chocolade? Wat een vreemde combinatie! Toch smaakt het verrassend goed. In Scandinavië is het een grote hit.
Maar er is meer te zien… Het is niet voor niets een museumwinkel. In het museumgedeelte zien we een vitrine met brandweerautootjes, de kloosterbibliotheek en de oudste polissenkamer van De Nederlanden van 1845, met als bijnaam Brandkas van Henny. Tegenwoordig bekend als de Nationale Nederlanden. In de kloosterbibliotheek zien we een enorme boekencollectie, een Mariabeeld, een ouderwetse jukebox en een vintage platenspeler met hoorn. De inventaris is afkomstig van het Kruisherenklooster uit Uden. We wanen ons echt even terug in de tijd.
Nu is het tijd om naar de Oude Bornhof te gaan. De Oude Bornhof is gelegen aan de Zaadmarkt en is het oudste en meest bezochte hofje van Zutphen. De toegangspoort van het voormalige oude mannen- en vrouwenhuis is werkelijk prachtig. Boven op de poort staan twee stenen beelden van een oude man en een oude vrouw. Via de toegangspoort betreden we het hofje. Dit is een mooi hofje met een grote binnentuin. Op het gazon staat een bronzen beeldje van een naakt meisje, Else genaamd. In het grote witte huis, waarin tegenwoordig een grand-café (Het Genietcafé) is gehuisvest, woonde kanunnik Borro begin 1300. Hij deelde zijn huis met de armen van de stad. In de 19e eeuw werden er in Zutphen vooral hofjes gebouwd uit liefdadigheid. We vinden het superleuk om de hofjes te bekijken, ook al voelt het wat ongemakkelijk. Eigenlijk is het gewoon "gluren bij de buren", alleen niet stiekem.
Aan het einde van de Zaadmarkt zien we 3 prachtige monumentale panden, waaronder DAT Bolwerck, een huis voor kunst en gedachten. Dat Bolwerk dateert uit 1549. Het gebouw is geopend van woensdag tot en met zondag van 10.00-17.00 uur. Er vinden wisselende exposities plaats en de toegang is gratis. We besluiten naar binnen te gaan. De expositie zelf spreekt ons niet zo aan, maar wat we te zien krijgen in de fraaie binnentuin verrast ons. In de tuin staan verschillende kunstwerken en een van keien gemaakt bankje. Bovendien hebben we een schitterend uitzicht op de eeuwenoude stadsmuur en de Drogenapstoren.
Vervolgens lopen we via een middeleeuws steegje naar de fotogenieke Drogenapstoren, gelegen aan de Martinetsingel. De voormalige zoutpoort uit 1444-1446 is vernoemd naar de stadsmuzikant Tonis Drogenap. Hij bewoonde de toren rond 1555. Van 1888 tot 1927 was de toren in gebruik als watertoren. In 1983 is de poort omgebouwd tot een woonhuis. Voor de stadspoort staat een bronzen beeld van Tonis Drogenap. Nou ja, alleen van zijn kleding en trompet. Omdat het beeld hol is en aan de achterzijde open, kan iedereen - letterlijk - in de huid van Drogenap kruipen.
Via de Martinetsingel lopen we naar de Walburgiskerk. Vanaf de singel hebben we een prachtig uitzicht op de stad Zutphen. We zien onder meer de Drogenapstoren, mooie oude panden, een stuk stadsmuur en de Walburgiskerk. Ik blijf fotograferen.
De imposante Walburgiskerk is een mooie kerk, zowel van buiten als van binnen. De ingang van de Walburgiskerk bevindt zich aan het ’s Gravenhof. De toren van de Walburgiskerk is 76 meter hoog, maar was tot 1600 zelfs 117 meter hoog, hoger dan de Dom in Utrecht. De kerktoren bepaalt in belangrijke mate het stadsbeeld van Zutphen. In de 16e eeuw werd de Librije aan de kerk toegevoegd: de enige Nederlandse kettingbibliotheek, uniek in Europa. De Librije is de parel van de Walburgiskerk. Hier liggen de boeken nog aan de ketting. Nadat we de buitenkant van de kerk bewonderd hebben, willen we het interieur graag bezichtigen. Tot onze grote schrik vindt momenteel de internationale fototentoonstelling World Press Photo 2019 plaats in de Walburgiskerk. Er worden maar liefst 140 foto’s tentoongesteld. Hierdoor komt het interieur niet zo goed tot zijn recht. Bovendien vinden we de entreeprijs (€ 5,- p.p.) aan de hoge kant. Door een grote glazen wand in het voorportaal kunnen we toch wat van het interieur zien. Het interieur is vrij sober, maar de plafondschilderingen zijn prachtig.
Naast de Walburgiskerk staat een bronzen beeld van de naamgeefster. Walburgis was de patroonheilige van deze kerk. De attributen die ze draagt duiden op haar levensloop; het kroontje wijst naar haar koninklijke afkomst, het boek met de kloosterregels op haar leven als kloosteroverste en het kruikje op het boek verwijst naar de Walburgisolie, een “olie” die zieken zou genezen.
Op een steenworp afstand bevindt zich het Oude Stadhuis, gelegen aan het ’s Gravenhof. Het Oude Stadhuis ligt naast het veel modernere nieuwe stadhuis. Tegenwoordig wordt het Oude Stadhuis gebruikt als trouwlocatie en voor bijzondere gelegenheden. De voorgevel met middeleeuwse versieringen is een lust voor het oog.
Via de Lange Hofstraat, de Heukestraat en de IJsselkade lopen we terug naar het station. Onderweg zien we verschillende mooie gevelstenen.
In de buurt van het station trakteren we onszelf op een lekker Italiaans ijsje. Vandaag is het echt ijsjesweer. Met de trein van 16.58 uur gaan we weer richting Middelburg, waar we om 20.00 uur aankomen.
Nawoord Zutphen is een kleinschalige stad met veel met kasseien geplaveide straatjes, mooie gevelstenen, verscholen hofjes en gezellige terrasjes. De meeste bezienswaardigheden liggen vlak bij elkaar. Alles is goed aan te lopen. In het historische centrum vind je naast prachtige historische gebouwen een heleboel leuke winkeltjes, zoals Museumwinkel Het Snoepje, BonBonatelier Janson en koffie- en theewinkel De Pelikaan. Veel grote winkelketens zijn er niet in Zutphen. Houd er rekening mee dat er op zondag veel gesloten is. Alleen de Hema en Museumwinkel Het Snoepje zijn ’s middags geopend. Elke laatste zondag van de maand is het koopzondag. Dan kun je heerlijk shoppen in Zutphen. Ook de bibliotheek in de Broederenkerk is op zondag gesloten.